Notice: Undefined index: HTTP_SEC_FETCH_SITE in /home/zaaxcom/www/wp-content/plugins/quiz-maker/includes/class-quiz-maker-iframe.php on line 71
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego
Choroby sercowo-naczyniowe
Serce to najważniejszy organ naszego organizmu. To ono odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia. Bijąc, wprawia w ruch krew, która transportuje tlen oraz niezbędne do życia składniki odżywcze, do wszystkich komórek naszego ciała. Niestety nieodpowiedni styl życia, złe odżywianie czy nałogi (papierosy, alkohol itd.), bezpośrednio wpływają na samo serce i mogą powodować liczne, groźne dla życia i zdrowia choroby serca.
Do chorób serca przyczynia się przede wszystkim długotrwały stres, złe nawyki żywieniowe (tłusta dieta uboga w warzywa i owoce), palenie papierosów i spożywanie znacznych ilości alkoholu, a także wysoki cholesterol, podwyższony poziom cukru, brak ruchu itp.. To właśnie nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca czy palenie papierosów stanowią najlepszą pożywkę dla każdej choroby serca.
Objawy choroby serca zwykle są podobne. Zaczyna się od duszności niezwiązanych z wysiłkiem fizycznym, od uczucia silnego zmęczenia czy kołatania serca trwającego dłużej niż 2-3minuty. Niepokojącym objawem powinny być także omdlenia, obrzęk kończyn dolnych, zasinienie skóry, a także bóle w okolicach klatki piersiowej, promieniujące do ramion, a nawet szyi czy żuchwy. Wszystkie tego typu sygnały powinny skłonić nas do wykonania prostych badań i ostatecznie do umówienia wizyty u kardiologa.
Kobus G., i wsp. Czynniki ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych wśród pacjentów zgłaszających się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Przegląd Kardiodiabetologiczny 2010; 5 (2): 87–92
Dowiedz się więcej:
Nadciśnienie tętnicze można rozpoznać, jeśli:
- Średnie wartości ciśnienia tętniczego (wyliczone co najmniej z dwóch pomiarów dokonanych podczas co najmniej dwóch różnych wizyt), są równe lub wyższe niż 140 mm Hg dla ciśnienia skurczowego (SBP, systolic blood pressure) i/lub 90 mm Hg dla rozkurczowego (DBP, diastolic blood pressure).
- Średnie wartości ciśnienia tętniczego (wyliczone z dwóch pomiarów dokonanych podczas jednej wizyty), są równe lub wyższe niż 180 mm Hg dla SBP i/lub 110 mm Hg dla DBP, po wykluczeniu czynników podwyższających wartości ciśnienia, na przykład: lęku, bólu, spożycia alkoholu.
- Na podstawie wiarygodnych danych z wywiadów lub dokumentacji pacjenta (wartości ciśnienia tętniczego lub fakt zażywania leków hipotensyjnych).
Podwyższone ciśnienie tętnicze jest czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej, niewydolności serca, udaru mózgu oraz niewydolności nerek.
W porównaniu z osobami z prawidłowym ciśnieniem tętniczym, u chorych z nadciśnieniem częściej występują czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego (cukrzyca, dyslipidemia). Ze względu na możliwość wzajemnego oddziaływania tych czynników, ogólne ryzyko sercowo-naczyniowe u chorych z nadciśnieniem tętniczym jest bardzo duże, mimo łagodnego lub umiarkowanego podwyższenia ciśnienia tętniczego.
Kobus G., i wsp. Czynniki ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych wśród pacjentów zgłaszających się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.Przegląd Kardiodiabetologiczny 2010; 5 (2): 87–92
Dyslipidemia charakteryzuje się nieprawidłowym stężeniem w surowicy na czczo jednej lub więcej frakcji lipoprotein lub ich składem. W praktyce klinicznej dyslipidemię definiuje się na podstawie wyników badań laboratoryjnych:
- Hipercholesterolemia – stężenie cholesterolu całkowitego – TC (total cholesterol) ≥5 mmol/l (≥190 mg/dl) i (lub) stężenie cholesterolu LDL (LDL-C) ≥3,0 mmol/l (≥115 mg/dl),
- Hipertriglicerydemia – stężenie triglicerydów (TG) ≥1,7 mmol/l (≥150 mg/dl),
- Małe stężenie cholesterolu HDL (HDL-C) – stężenie HDL-C <1mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn i <1,2 mmol/l (
Ryzyko ChSN jest zwiększone w hipercholesterolemii i przy małym stężeniu HDL-C oraz w mniejszym stopniu w hipertriglicerydemii.
Dyslipidemia pierwotna jest najczęściej skutkiem oddziaływania czynników środowiskowych (takich jak nieprawidłowa dieta, mała aktywność fizyczna, palenie tytoniu) i uwarunkowań genetycznych.
Dyslipidemia wtórna może występować w przebiegu innych chorób lub pod wpływem stosowania leków
Polskie Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia.Jest niekwestionowanym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego (zwłaszcza choroby niedokrwiennej serca) zarówno u mężczyzna, jak i kobiet. Wyniki badań epidemiologicznych, jak również badań oceniających zmiany angiograficzne lub objawy kliniczne potwierdziły znaczenie choresterolu frakcji LDL w patogenezie miażdżycy. Wykazano również, że im niższe stężenie cholesterolu frakcji HDL, tym większe ryzyko sercowo-naczyniowe.
Kobus G., i wsp. Czynniki ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych wśród pacjentów zgłaszających się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.Przegląd Kardiodiabetologiczny 2010; 5 (2): 87–92
Cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
Objawy wskazujące na możliwość występowania cukrzycy:
- zmniejszenie masy ciała;
- wzmożone pragnienie;
- wielomocz;
- osłabienie i wzmożona senność;
- pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz stanów
- zapalnych narządów moczowo-płciowych.
Insulinooporność, hiperinsulinemia i upośledzona tolerancja glukozy sprzyjają rozwojowi miażdżycy. Zarówno cukrzyca typu 1, jak i cukrzyca typu 2 wyraźnie zwiększają ryzyko choroby wieńcowej, choroby naczyń mózgowych i naczyń obwodowych. Częstość występowania cukrzycy rośnie wraz z wiekiem i jest większa u starszych kobiet niż u mężczyzn w podobnym wieku. W porównaniu z mężczyznami u kobiet z cukrzycą występuje o 50% większe ryzyko choroby wieńcowej prowadzącej do zgonu.
Musiał Wł., Modrzejewski W. Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I.Klasyczne czynniki ryzyka. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 2, 106–114
Arterioskleroza, czyli miażdżyca tętnic to przewlekłe schorzenie, na które cierpi tysiące osób na całym świecie. Choroba polega na powstawaniu zmian zwyrodnieniowych w obrębie tętnic, głównie aorty, tętnic wieńcowych i mózgowych i ma bezpośredni związek z podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi. Jej konsekwencją jest postępujące twardnienie tętnic oraz zwiększenie ryzyka pojawienia się choroby wieńcowej, udaru (w połączeniu z nadciśnieniem), a także tętniaka aorty (gdy miażdżyca dotyczy właśnie tego głównego naczynia krwionośnego).
Główne czynniki ryzyka wystąpienia miażdżycy podzielić możemy na dwie grupy. Pierwsza z nich to czynniki niezależne, w tym przede wszystkim wiek, płeć męska, zaburzenia genetyczne. Druga grupa to czynniki w mniejszym stopniu weryfikowalne, a należą do niej m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, palenie papierosów, otyłość, ograniczona aktywność fizyczna, stres, a także nieprawidłowa dieta – spożywanie nadmiernych ilości węglowodanów oraz tłuszczów.
Ograniczenie występowania czynników przynależnych do drugiej grupy sprawia, że miażdżyca rozwija się wolniej i powoduje mniejsze uszkodzenia naczyń, a tym samym redukuje ryzyko powstawania kolejnych zagrożeń dla naszego życia i zdrowia.
Zespól metaboliczny to współistnienie wielu czynników ryzyka chorób układu krążenia, takich jak:
- zaburzenia tolerancji glukozy – stan przedcukrzycowy
- podwyższony poziom triglicerydów
- obniżony poziomu „dobrego cholesterolu” HDL
- podwyższone ciśnienie tętnicze
- otyłość
Najważniejsze zagrożenie wynikające z zespołu metabolicznego to zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 oraz chorób układu krążenia rozwijających się na podłożu miażdżycy.
Choroba niedokrwienna serca, czyli choroba wieńcowa to najczęstsza przyczyna występowania zawałów serca, a w konsekwencji, najczęstsza przyczyna śmierci w większości państw tzw. zachodu. W większości przypadków za jej rozwój odpowiada miażdżyca tętnic wieńcowych, czyli postępujące zwyrodnienie i zmniejszanie elastyczności tego typu naczyń krwionośnych. Z czasem naczynia wieńcowe stają się coraz węższe, przepuszczają coraz mniejsze ilości krwi niosącej tlen i składniki odżywcze do komórek mięśnia sercowego, ostatecznie prowadząc do przewlekłego niedokrwienia serca.
Choroba wieńcowa zwykle postępuje bezobjawowo, aż do momentu wystąpienia poważnych zmian, które w bezpośredni sposób zagrażają życiu pacjenta. Objawy choroby wieńcowej są niejednorodne, ale z czasem mogą się nasilać, dając sygnał do rozpoczęcia leczenia. Typowe objawy to m.in. uczucie dyskomfortu lub ból występujący w obrębie klatki piersiowej, duszności, rosnące zmęczenie podczas codziennej aktywności fizycznej, pojawiający się obrzęk stóp lub sinienie skóry.
W związku z tym, że choroba wieńcowa jest zwykle bezpośrednią konsekwencją rozwoju miażdżycy tętnic wieńcowych, czynniki ryzyka wystąpienia tej choroby będą zbieżne z czynnikami ryzyka przypisanymi do miażdżycy. A są to m.in. wiek, predyspozycje genetyczne, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, palenie tytoniu, zła dieta i związany z nią wysoki poziom cholesterolu, brak ruchu, stres czy otyłość.
Niedokrwienie, którego konsekwencją jest obumieranie komórek mięśnia sercowego to nic innego jak zawał serca. Pojawia się jako konsekwencja zamknięcia światła jednego z naczyń krwionośnych, odżywiających mięsień sercowy. Do części serca przestaje dopływać krew, komórki (kardiomiocyty) nie mają dostępu do tlenu i zaczynają się rozpadać, dochodzi do martwicy i zaburzenia w rytmie pracy serca, a to w dalszej perspektywie może prowadzić nawet do śmierci.
Zawał serca to zespół kliniczny spowodowany ustaniem przepływu krwi przez tętnicę wieńcową wskutek jej zamknięcia. W 90% przypadków bezpośrednią przyczyną zawału mięśnia sercowego jest zakrzep, który powstaje w miejscu zwężonym przez blaszki miażdżycowe. Gdy blaszka pęka, tworzy się wokół niej skrzeplina (złożona z płytek krwi i włóknika), która zamyka naczynie wieńcowe i całkowicie blokuje napływ krwi do mięśnia sercowego.
Zawał serca jest zwykle efektem pęknięcia blaszki miażdżycowej w jednym z naczyń wieńcowych, odpowiadających za natlenienie mięśnia sercowego. W miejscu pęknięcia zaczyna budować się skrzeplina, która stopniowo zamyka światło naczynia i ostatecznie całkowicie odcina dopływ krwi do mięśnia sercowego. Im dużej naczynie jest niedrożne, tym większy fragment mięśnia sercowego obumrze.
Ryzyko wystąpienia zawału serca zależy od wielu czynników. Część z nich to tzw. czynniki niezależne, czyli wiek lub uwarunkowania genetyczne. Na niektóre z nich możemy jednak bezpośrednio wpływać. Ta druga grupa czynników ryzyka to m.in. palenie papierosów, otyłość, brak ruchu, stres. Zawał serca może być także konsekwencją współistniejących schorzeń, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy podwyższony cholesterol. Dlatego tak ważne jest stałe monitorowanie swojego stanu zdrowia oraz zmiana dotychczasowego stylu życia na bardziej korzystny dla swojego serca.
Gwałtowne zaburzenie krążenia krwi w mózgu, zwykle prowadzące do uszkodzenia komórek nerwowych wraz z towarzyszącym upośledzeniem czynności mózgu – ogniskowym lub uogólnionym to tzw. apopleksja, czyli udar mózgu.
W wyniku zaburzeń w dopływie krwi dochodzi do niedotlenienia tkanki mózgowej i uszkodzenia jej funkcji. Zaburzenia ukrwienia mogą być dwojakiego rodzaju. W pierwszej sytuacji krew może nie dopływać do mózgu z powodu zatkania naczynia krwionośnego zatorem lub zakrzepem. Mówimy wtedy o udarze niedokrwiennym. W drugim przypadku udar może dokonać się z powodu „wylania się” krwi z pękniętego naczynia, np. tętniaka, do tkanki mózgowej. Jest to udar krwotoczny.
Do zaburzenia dochodzi w momencie odcięcia dopływu krwi do komórek nerwowych – gdy naczynie krwionośne transportujące tlen i składniki odżywcze do mózgu pęka lub zostaje zablokowane, zazwyczaj przez skrzep krwi. Konsekwencją odcięcia dopływu krwi do pewnych obszarów mózgu, jest gwałtowne obumieranie komórek nerwowych, co w ciągu zaledwie kilku minut może wywołać u pacjenta paraliż lub inne zaburzenia neurologiczne.
Typowe następstwa, jakie niesie ze sobą udar mózgu to przewlekła niepełnosprawność, tak fizyczna jak i umysłowa. Większość osób, która przeszła gwałtowny udar i przeżyła, boryka się w przyszłości z problemami życia codziennego. Jest niesamodzielna, okresowo lub stale zależna od pomocy i wsparcia osób trzecich, nawet w zakresie takich czynności jak jedzenie czy ubieranie.
Udar mózgu ma zwykle ostry, gwałtowny przebieg. Objawy pojawiają się już w ciągu kilkunastu sekund lub maksymalnie kliku minut od wystąpienia zaburzenia przepływu krwi. Rozmiar uszkodzeń spowodowanych przez udar zależy od lokalizacji oraz specyfiki samego zdarzenia. Zasadniczo im większy obszar mózgu zostanie uszkodzony, tym oczekiwany większy poziom niesprawności.
Amerykańskie Towarzystwo Udaru Mózgu (American Stroke Association), do najważniejszych objawów zwiastujących udar zalicza:
- Gwałtowne zaburzenia czucia i towarzyszące mu osłabienie siły mięśni w okolicach twarzy, w rękach i nogach; głównie z lewej strony ciała.
- Pojawiające się znienacka uczucie dezorientacji, zauważalne trudności w wypowiadaniu słów lub ich rozumieniu.
- Nagłe zaburzenie widzenia – jednostronne lub na oboje oczu.
- Gwałtowne pogorszenie sprawności, problem z chodzeniem, zawroty głowy, zaburzenia zmysłu równowagi lub niemożliwość koordynacji własnych ruchów.
- Niespodziewany, nieznanego pochodzenia, gwałtowny ból głowy.
Mechanizm powstawania skrzepu
Proces powstawania zakrzepu rozpoczyna się uszkodzeniem śródbłonka naczyń w miażdżycowo zmienionych tętnicach. Najczęściej jako pęknięcie lub rozdarcie blaszki miażdżycowej. W wyniku takiego pęknięcia może szybko powstać skrzep krwi blokujący tętnicę. Płytki krwi, skupiają się w miejscu rany, pomagają w powstawaniu czopu, który jak zatyczka zamyka otwór w naczyniu krwionośnym, aby zatrzymać krwawienie. Krzepnięcie to może zdarzyć się również w naczyniach, które dostarczają krew do serca i mózgu. To z kolei zamyka przepływ krwi do serca lub mózgu i powoduje zawał serca albo udar.
Objawy kliniczne zakrzepu zależą od miejsca, rozmiarów, szybkości narastania zakrzepu, trwania zakrzepu, a także rozprzestrzenienia choroby i jej odległych powikłań. Zakrzepy mogą:
• zamykać światło naczynia krwionośnego. Zatkanie tętnicy prowadzi do niedotlenienia. Zakrzepica naczynia wieńcowego jest najczęstszym powodem zawału serca,
• zwężać światło naczynia krwionośnego i redukować przepływ krwi. Daje to niedotlenienie i pogorszenie czynności dotkniętego narządu. Przewlekła niewydolność serca jest często spowodowana takim zwężeniem, które jest często kombinacją miażdżycy i zakrzepicy,
• mogą być źródłem zatorów. Oderwane zatory zakrzepowe są przenoszone przez krew i są przyczyną m.in. zatorów płucnych oraz udarów mózgu.
Dodatkowo ryzyko powstania skrzeplin rośnie z wiekiem, jest większe u osób palących papierosy, mających podwyższony poziom cholesterolu i/lub trojglicerydow. Większe ryzyko związane jest również z towarzyszącą cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym.